Nadciśnienie tętnicze jest najbardziej rozpowszechnioną chorobą, jednocześnie główną przyczyną zgonów, incydentów wieńcowych oraz udarów mózgu. W Polsce choruje 8 – 10,5 mln osób, co stanowi 29-32% mieszkańców (wg badań NADPOL III-PLUS i WOBASZ).
Ok. 3 mln nie wie, że ma nadciśnienie tętnicze, skutecznie leczonych jest ok. 30% chorych, a dobrą kontrolę uzyskuje się u 2/3. Częściej chorują mężczyźni, osoby otyłe i z zespołem metabolicznym.
Obowiązuje klasyfikacja:
- ciśnienie tętnicze optymalne 120/80
- ciśnienie tętnicze prawidłowe 120-129/80-84
- ciśnienie tętnicze wysokie prawidłowe 130-139/85-89
- ciśnienie tętnicze wysokie stopień I 140-159/90-99
- ciśnienie tętnicze wysokie stopień II 160-179/100-109
- ciśnienie tętnicze wysokie stopień III > 180/>110
- izolowane nadciśnienie skurczowe >140/<90
Diagnostyka:
- określenie wysokości ciśnienia tętniczego (wielokrotne pomiary),
- poszukiwanie przyczyny i określenie czy jest to pierwotne czy wtórne nadciśnienie tętnicze,
- wykrycie powikłań narządowych,
- określenie czy współistnieje z chorobą wieńcową, obturacyjnym bezdechem sennym i in.
- pomiary RR w domu, po 5 min. odpoczynku, co najmniej 30 minut bez picia kawy i palenia papierosów, mankiet założony na ramię lub nadgarstkowy, pomiary przez 7 dni, 2 pomiary rano i wieczorem przed przyjęciem leku i przed jedzeniem, w trakcie leczenia 1-2 pomiary tygodniowo, pomiary należy notować.
Rodzaje nadciśnienia tętniczego:
- nadciśnienie tętnicze – efekt białego fartucha – spowodowane reakcją lekową podczas pomiarów RR w gabinecie oraz nadciśnienie tętnicze białego fartucha – izolowane nadciśnienie tętnicze gabinetowe RR >140/90 w kilku kolejnych pomiarach, powinno się potwierdzić badaniem Holtera RR
- nadciśnienie tętnicze – maskowane/utajone – występują wyższe wartości, RR w warunkach domowych, a nie w gabinecie, mają na to wpływ: stres, używki, młody wiek, wysiłek fizyczny, nadwaga, zaburzenia poziomu cukru i inne.
- nadciśnienie tętnicze u dzieci i młodzieży – coraz częściej spotykane, głównie nadciśnienie tętnicze białego fartucha i utajone oraz w schorzeniach endokrynologicznych, genetycznych i inne.
- nadciśnienie tętnicze kobiet w ciąży – powinno być pod ścisłą opieką ginekologów oraz specjalistów w poradni kardiologicznej, hypertensjologicznej oraz jeśli są wskazania – hospitalizowane
- nadciśnienie tętnicze związane z obturacyjnym bezdechem podczas snu (OSA) – zaburzenia oddychania w czasie snu, głównie u osób otyłych, palących papierosy, spożywających alkohol, przyjmujących leki nasenne, z nieprawidłościami w budowie jamy ustnej, gardła, nosa – wystepuje u ok.25-35% osób, a w opornym nadciśnieniu tętniczym u ok.80% osób, niektórzy pacjenci wymagają aparatu CPAP.
- nadciśnienie tętnicze – oporne – rozpoznaje się, gdy leczenie niefarmakologiczne oraz 3 lekami – nie uzyskuje się RR < 140/90. Jest też rzekomooporne nadciśnienie tętnicze, gdy chory nie stosuje się do leczenia (ok.16% pacjentów), w przypadku nieadekwatnego schematu leczenia (56% pacjentów), gdy występują wtórne przyczyny nadciśnienia tętniczego – ok.5%, gdy nie wykryto przyczyny nadciśnienia tętniczego – 6%.
- nadciśnienie tętnicze – wtórne – wywołane zwężeniem tętnicy nerkowej – o potencjalnie usuwalnej przyczynie, u 1-2% całej populacji, stwierdza się częściej u osób z nadciśnieniem tętniczym opornym na leczenie, niewydolnością serca, nerek, współistniejące z miażdżycą w innych układach naczyniowych tętniczych, należy podejrzewać tę przyczynę gdy jest nagły początek nadciśnienia tętniczego, w wieku poniżej 30 lub powyżej 50 roku życia.
- nadciśnienie tętnicze – wtórne – pierwotny hiperaldosteronizm związany z chorobą kory nadnerczy
- nadciśnienie tętnicze – wtórne – guz chromochłonny nadnerczy.
W każdym przypadku pojawiającego się nadciśnienia tętniczego wymagana jest diagnostyka i leczenie niefarmakologiczne (redukcja wagi ciała, zakaz palenia papierosów, ograniczenie picia alkoholu, systematyczny wysiłek fizyczny, ograniczenie spożycia soli, zmiana sposobu odżywiania) oraz leczenie farmakologiczne i czasem zabiegowe.
Postawmy na badania profilaktyczne, aby zapobiec rozwojowi i powikłaniom nadciśnienia.
Nadciśnienie osób w wieku podeszłym 65-80 lat i więcej.
Jest związane ze sztywnością tętnic, wielu towarzyszącymi chorobami i związanymi z tym uszkodzeniami narządów wewnętrznych – np. cukrzycy, chorób nerek, stanami depresyjnymi, zaburzeniami układu anatomicznego, czasem obturacyjnym bezdechem sennym, działaniem ubocznym leków zwłaszcza przeciwbólowych – NLPZ, upośledzeniem funkcji poznawczych itd.
Leki hipotensyjne mogą spowodować spadki ciśnienia, dlatego należy je wprowadzać stopniowo, a nie agresywnie – dobierając leki indywidualnie dla każdego chorego i biorąc pod uwagę towarzyszące schorzenia.
Często osoby starsze mają problemy ze snem, wstają wcześniej i powinny pamiętać o zażywaniu leków ok. 15 minut po wstaniu, a wieczorem należy zażywać leki w godz.16-17-tej – wtedy leki mają czas aby się wchłonąć, zadziałać, zapobiec wzrostom ciśnienia popołudniowym oraz spadkom ciśnienia.
Należy próbować wdrażać leki o przedłużonym działaniu – jeśli pacjent wymaga 2 lub 3 leków. Doraźnie przy nagłym wzroście RR – stosuje się lek Captopril i czekać 30-45 minut, a potem ostrożnie powtórzyć dawkę i dodać leki pobierane na stałe – po ustaleniu z lekarzem.